Op dinsdag 24 januari 2023 vond het symposium ‘Mentaal fit in de ouderenzorg’ plaats in Den Haag. Stress bij medewerkers is een van de oorzaken van een hoog ziekteverzuim in de ouderenzorg. Steeds vaker vormen mentale problemen hiervan de oorzaak. Wat kan je betekenen voor de medewerkers die kampen met stress? En hoe versterk je de vitaliteit van medewerkers en verminder je de hoge uitval? Initiatiefnemers Cardia, SWZ en Oldael organiseerden samen met Planetree, LUMC en Transmissie het symposium Mentaal fit in de ouderenzorg waar experts handvatten en inzichten boden aan leidinggevenden, HR-professionals en verzuimspecialisten uit het netwerk van Haagse ouderenzorgorganisaties. Een terugblik op een geslaagd symposium.

“We willen de ouderenzorg aantrekkelijker maken en aandacht voor vitaliteit en minder uitval kan daaraan bijdragen.”

Symposium programma

Dagvoorzitter Wyneke Oostenveld van Planetree nam het publiek mee door het inhoudelijke programma. Het symposium bestond uit een plenair deel waarin experts aan het woord kwamen. Na de pauze kon men deelnemen aan verschillende workshops: Zicht op coping en ermee omgaan! en Uitleg over de Stressbuddy app. Het symposium werd plenair afgesloten, gevolgd door een borrel om met elkaar na te praten.

Het brein – wat is stress en hoe ben je stress de baas?

Prof. Dr. Eric Vermetten van de afdeling psychiatrie van het LUMC gaf deelnemers uitleg over de werking van het brein. Bij het ondergaan van stress spelen verschillende gedeelten van het brein een rol.

• Reptielenbrein – reguleert de reflexen: flight, freeze, fight (overleving, reproductie, instinct)
• Limbisch systeem – reguleert de hormonen (bij stress zijn dat adrenaline en cortisol) en is betrokken bij emotie, emotieregulering, emotioneel geheugen, genot en motivatie.
• Neocortex: Cognitie (bewustzijn, intellect, leren, geheugen, planning)

Na te lange blootstelling aan stress kan men uitgeput raken wat blijvend trauma oplevert (PTSS). Om te voorkomen dat je batterij leeg raakt, deelde hij 10 tips van de Erasmus Universiteit.

De 10 tips van de Erasmus Universiteit

1. 8 plus 8 plus 8. Een dag heeft 24 uur, deze kun je efficiënt benutten door hem op te delen in 3 keer 8 uur.
2. Routine is key!
3. Let op je slaap
4. Houd je energie in balans
5. Omgaan met piekeren
6. Een gezonde geest in een gezond lichaam
7. Wees sociaal!
8. ‘Geniet, maar drink met mate’
9. Online is veel te vinden
10. Als je er alleen niet uit komt, zoek hulp!

“Het is inspirerend om bij elkaar te komen. Verzuim leeft enorm als thema. We moeten met meer mensen hierover het gesprek voeren.”

Stressbuddy app voor medewerkers in de zorg

Gedurende de COVID-19 pandemie leden zorgmedewerkers onder stress, verhoogde werkdruk en sociale isolatie. Het lukte niet iedereen meer de batterij voldoende op te laden. Het psychosociaal ondersteuningsteam van het LUMC was er voor haar medewerkers voor een luisterend oor, om tips te geven en coaching te bieden, maar dit team bereikte niet iedereen i.v.m. nachtdiensten. De Stressbuddy app is ontwikkeld om medewerkers te ondersteunen en zicht te krijgen op het stressniveau van medewerkers.

Uitleg over de Stressbuddy app

Inzicht in stress met stressbuddy app

De Stressbuddy app geeft medewerkers met behulp van een korte vragenlijst inzicht in hun stressniveau en via een iets uitgebreidere vragenlijst kunnen zij hun veerkracht monitoren. De app is in eerste instantie ontwikkeld voor medewerkers van het LUMC maar op verzoek van Cardia, SWZ en Oldael ook beschikbaar gemaakt voor medewerkers uit de vvt-sector. Om kennis over de stressverwerking van deze doelgroep op te doen is de app in 2022 beschikbaar gemaakt voor medewerkers van Cardia, SWZ en Oldael. De onderzoekers kunnen de app doorontwikkelen als er voldoende (anonieme) datagegevens uit het gebruik beschikbaar komen.

“Goed dat er aandacht is voor stress!”

Ondersteuning met Mirro modules om veerkracht te verbeteren

De app biedt de gebruikers naast inzichten ook ondersteuning om hun eigen veerkracht te verbeteren. De app beschikt ook over een ruime keuze aan Mirro zelfhulpmodules die de gebruikers in hun eigen tempo kunnen doorlopen. De thema’s variëren van privéomstandigheden (werkende ouders, alcoholverslaving tot rouwverwerking) tot meer werkgerelateerde onderwerpen die stress op kunnen leveren (concentratie en uitstelgedrag, feedback en conflicthantering tot het nieuwe werken).

Stressbuddy app downloaden en installeren

Ga naar de App Store (Voor iPhone/iPad) of Google play (Voor Android toestellen). De app is ook beschikbaar voor zorgmedewerkers die bij andere organisaties werken.

Stress en coping – lessen uit de coronaperiode

We komen uit een periode met veel stress als gevolg van de grote impact van corona. We konden niet alle zorg leveren die we wilden waardoor sprake is van moral injury bij medewerkers. Ook nu is de stress hoog, als gevolg van hoog ziekteverzuim en personeelstekorten. Daarom blijft het belangrijk om goed om te gaan met stress.

Presentatie Transmissie

Teamleider Welzijn deelt ervaringen

Cardia, SWZ en Oldael hebben in de coronacrisis ingezet op het verminderen van stress door gesprekken met psychologen aan hun medewerkers aan te bieden. In een later stadium hebben de organisaties in het kader van het project coping en stress gerichte teaminterventies ingezet. Oldael heeft Transmissie hiervoor ingeschakeld. Transmissie heeft aan de hand van teamsessies en open interviews in beeld kunnen brengen hoe intens de ervaringen waren geweest. Er kwamen emoties los waarvan medewerkers dachten dat ze het verwerkt hadden, maar het oprakelen hiervan zorgde voor stress. De aandacht voor de mentale fitheid van de medewerkers heeft bij Oldael bijgedragen aan vermindering van het verzuim. Hierdoor is Omgaan met stress als een rode draad in het beleid van Oldael opgenomen.

Stress en copingstijlen – hoe ga je met stress om?

Hoeveel stress je ervaart hangt af van je copingstijl. Op basis van de Utrechtse copinglijst onderscheiden we 7 stijlen.

1. Actief aanpakken
2. Sociale steun zoeken
3. Negeren of uitstellen van het probleem (vermijden)
4. Afleiding zoeken (verdoven)
5. Passief worden (piekeren)
6. Emoties uiten
7. Geruststellende gedachten

De basis onder de copingstijlen is fight, flight or freeze (zie de inzichten van Prof. Dr. E. Vermetten).

Sommige copingstijlen zijn helpend, maar niet in elke situatie. Dan heeft het zin om een andere copingstijl te gebruiken. Opvallend is dat medewerkers vaak kiezen voor andere copingstijlen dan leidinggevenden. Door je bewust te zijn van je eigen copingstijl en de copingstijl van een medewerker te herkennen kun je stress succesvol verminderen. Zo kan een leidinggevende met copingstijl ‘actief aanpakken’ een medewerker met copingsstijl ‘sociale steun zoeken’ leiden tot gehoord en gezien worden met positieve uitkomsten voor de stressbeleving.

Transmissie – workshop

Transmissie – workshop

Transmissie – workshop

Transmissie – workshop

Transmissie – workshop

“Het is belangrijk om te met elkaar in gesprek te blijven.”

Omdat verschillende copingstijlen elkaar ook kunnen verzwakken en tot onderling onbegrip kunnen leiden is het van belang dat er voldoende ruimte is om het gesprek met elkaar te blijven voeren zodat er over en weer begrip is voor elkaars copingstijl. De copingstijl waar je zelf laag op scoort zit in je allergie. Bedenk dat een copingstijl iemands overlevingsmechanisme is. In een cultuur van kwetsbaarheid waarin ruimte is voor aandacht en erkenning van verschillende copingstijlen ontstaat draagkracht. Toon mildheid naar andere copingstijlen, geef als leidinggevende het voorbeeld. Het is daarbij van belang dat je je eigen copingstijl herkent.

“Je moet je er voortdurend van bewust zijn dat je als leidinggevende vaak een andere copingstijl hanteert dan medewerkers. Het gesprek blijven aangaan is concreet helpend”

De samenwerkende organisaties

Zorgorganisaties Cardia, SWZ en Oldael organiseerden dit symposium samen met experts van Planetree, het LUMC en Transmissie voor alle zorgorganisaties die zijn aangesloten bij Zorgscala, een samenwerkingsverband van zorgorganisaties in de regio Haaglanden. Zorgkantoor CZ droeg bij aan de financiering.

Waardevol samenwerken met Oldael